Φαντάσου έναν κόσμο όπου όλοι έχουν γεννηθεί και ζουν σε ένα σκοτεινά δωμάτια. Εκεί, οι άνθρωποι νιώθουν ασφαλείς, μέσα στις καθημερινές τους ρουτίνες, τις ίδιες διαδρομές, την γνώριμη γειτονιά τους, τα αγαπημένα τους χόμπι και φαγητά που λειτουργούν σαν τα τελετουργικά που κάνουν το γνώριμο κάτι απόλυτα ιερό και τη μοναδική αλήθεια που υπερασπίζονται με μανία απέναντι σε οποιαδήποτε αλλαγή. Δεν αντιλαμβάνονται πως είναι ταυτόχρονα περιορισμένοι στα επιμέρους "διαμερίσματά" τους όπου τείχη είναι οι ίδιες τους οι συνήθειες και αντιλήψεις οι διαδρομές τους. Γνωρίζουν μόνο τις δικές τους τυφλές απόψεις σαν βουβές σκιές από τα γεγονότα που δεν είναι σε θέση να βλέπουν μπροστά τους, πιστεύοντας ότι οι σκιές αυτές των απόψεών τους είναι η πλήρης και μοναδική πραγματικότητα που όποιος δεν την συμμερίζεται είναι επικίνδυνος εχθρό. Αυτό τρέφει μια φαντασία που οργιάζει και καταναλώνει όλη τους την ενέργεια.
Αυτός ο κόσμος των σκιών μπορεί να συμβολίζει ατελείς, ψευδείς, κατασκευασμένες, παραποιημένες, παραπλανητικές απόψεις στη θέση της αντίληψης που έχουμε για τη ζωή μας και τις σχέσεις μας. Πολλοί άνθρωποι, όπως και στις καθημερινές μας ζωές, μπορεί να ζούμε μέσα σε προκατ αντιλήψεις ή πεποιθήσεις χωρίς να διερωτώμαστε εάν είναι ψευδείς. Γιατί αυτό θα προκαλούσε ανασφάλεια που οδηγεί στην εγρήγορση μπροστά στον κίνδυνο. Η αναβάθμιση του νου για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο χρειάζεται ενέργεια και προετοιμασία. Το ανθρώπινο νευρικό σύστημα αναστατώνεται όταν πρέπει να κάνει ανακατατάξεις στο περιεχόμενο του νου. Του αρέσει να είναι όλα στα γνωστά κουτάκια, στη γνώριμη θέση τους.
Ας πούμε ότι κάποιος, που λέγεται Γιώργος, δεν έχει εξερευνήσει ποτέ τον κόσμο πέρα από τη δουλειά και την καθημερινή του ρουτίνα. Όλα του τα γεγονότα και οι σκέψεις είναι περιορισμένα, και το καθημερινό του περιβάλλον τον κρατάει εγκλωβισμένο στον “κόσμο” του. Όμως, μια μέρα, αποφασίζει να εξερευνήσει νέες ιδέες και να βγει λίγο από τις ανέσεις του. Μπαίνει σε μια τάξη ψυχολογίας, αρχίζει να παρακολουθεί online μαθήματα πολιτικής επιστήμης, κοινωνιολογίας, φιλοσοφίας και κηπουρικής στο δήμο. Σιγά-σιγά ανακαλύπτει ότι υπάρχει πολύ περισσότερος κόσμος εκεί έξω και πολύ περισσότερος εαυτός μέσα του.
Αυτή η “έξοδος” από τη σπηλιά του κόσμου του συμβολίζει την διαδικασία της μάθησης και έμμεσα της αυτογνωσίας. Ξαφνικά, ο Γιώργος αρχίζει να βλέπει κάποιες πιο ουσιαστικές αιτίες των προβλημάτων του που τον καθιστούν συμμέτοχο εάν όχι συνένοχο στα προβλήματά του —όπως μέσα από την συμπεριφορά του στις σχέσεις του με τους άλλους. Συνειδητοποιεί πως οι απλές αντιλήψεις που είχε για τις καταστάσεις ή τους ανθρώπους γύρω του δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Ήταν η θέα μέσα από μια χαραμάδα.
Η ψυχολογία, για παράδειγμα, μας έχει δείξει ότι συχνά δημιουργούμε απλοϊκές, δισδιάστατες, άχρωμες “μακέτες” των ανθρώπων στο μυαλό μας —μπορεί να πιστεύουμε ότι κάποιος είναι κακός ή ανταγωνιστικός, ενώ στην πραγματικότητα η συμπεριφορά του προέρχεται από άγνοια ή φόβο ή αλλιώς τον περιορισμένο τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τα προβλήματά του και ακολουθεί τις επιθυμίες του. Ο Γιώργος, όταν το αντιληφθεί αυτό, έρχεται σε επαφή με καινούργιες ιδέες, αιτίες, μοτίβα, αλλά και με τα προσωπικά του κουσούρια, τα χούγια του, τις απόψεις του πίσω από τη συμπεριφορά του και τα αντίστοιχα πίσω από τις συμπεριφορές των άλλων. Ανακαλύπτει την δυνατότητα αλλά και την ανάγκη του για κατανόηση, υποστήριξη και ανθρώπινη επαφή αντί για τη παρορμιτική του προσκόλληση σε εμμονές. Αντιλαμβάνεται πως για να είναι καλά χρειάζεται ένα υγιές περιβάλλον. Πως χρειάζεται να συμμετέχει καθημερινά με τον καλύτερο τρόπο του για να διατηρηθεί η συνοχή στο περιβάλλον του παρά τις απαιτήσεις των εξελίξεων για αναπροσαρμογές. Αλλιώς γίνεται συνένοχος στη διχόνοια και στην αποξένωση. Ακριβώς όπως ενεργοποιείται, για παράδειγμα, αντιμετωπίζει τις αλλαγές και φέρνει σε πέρας τα προβλήματα προσαρμογής οποιοσδήποτε μετακομίζει σε άλλο τόπο με άλλες συνήθειες και νοοτροπία. Προσαρμόζεται και πολλές φορές μαθαίνει να επικοινωνεί σε άλλη γλώσσα με διαφορετικά όρια σκέψης που διαμορφώνουν ένα διαφορετικό κόσμο. Γιατί εξάγει προϊόντα σε άλλους τοπικούς κόσμους; Διότι ο άνθρωπος ουσιαστικά έχει τις ίδιες ανάγκες παντού.
Αντίστοιχα, στο πολιτικό πεδίο μπορούμε να δούμε μια παρόμοια διαδικασία. Πολλοί πολίτες μπορεί να μένουν σε αδιέξοδες πολιτικές απόψεις επειδή επηρεάζονται από σκιές, όπως τα ΜΜΕ ή τα κοινωνικά δίκτυα, που φιλτράρουν την πληροφορία που διαμορφώνει τον "κόσμο". Όταν όμως αρχίζουν να ερευνούν, να ακούνε διαφορετικές φωνές και να ανοίγουν τις προοπτικές τους, ανακαλύπτουν πώς λειτουργεί πραγματικά το πολιτικό σύστημα και ποιες είναι οι πιθανές λύσεις στα προβλήματα που τους απασχολούν.
Η εκπαίδευση και η προσωπική ανάπτυξη γίνονται, λοιπόν, τα εργαλεία που οδηγούν από μια "σκοτεινή σπηλιά" στο διαφωτισμό, επιτρέποντας στους ανθρώπους όχι μόνο να κατανοήσουν καλύτερα τους εαυτούς τους, αλλά και να συμμετάσχουν ενεργά στη διαμόρφωση ενός καλύτερου, πιο αρμονικού, κόσμου. Ο Γιώργος, αφού ξεπεράσει τους περιορισμούς του, δεσμεύεται από την συνείδησή του να ξεναγήσει και άλλους μαζί του στο φως, να μοιραστεί τις νέες του εμπειρίες και να επηρεάσει θετικά όχι μόνο τη δική του ζωή αλλά και των γύρω του.
Εν κατακλείδι, το ταξίδι από τη "σπηλιά" στο "φως" είναι μια μεταφορά για την Παιδεία, αυτογνωσία, εκπαίδευση και κοινωνική υπευθυνότητα —βιώσιμες διαδικασίες που μπορούν να φέρουν αλλαγές και να βοηθήσουν τους ανθρώπους να δουν πέρα από τις μονόπλευρες, μονόχρωμες, άοσμες, γκρίζες ή μαύρες “σκιές” και να κατανοήσουν, σταδιακά, τις διαφωτιστικές αλήθειες που κρύβονται πίσω από τη χαραμάδρα της καθημερινότητάς τους.
Αυτή είναι η αυτοποιητική επίδραση της αυτογνωσίας, ένας θαυματουργός, φαινομενικά μαγικός, τρόπος με τον οποίο αλλάζει όλος ο κόσμος όταν ανακαλύπτει κανείς τον εαυτό του και διευρύνει τα όρια της αντίληψής του για το τι είναι αλήθεια. Τα βήματα είναι απλά, εύκολα, φυσικά, προφανή όταν συμβαδίζουν με την αέναη ροή της πραγματικότητας, όταν η αντίληψη δεν είναι κάτι στερεό αλλά η ρευστή και συνεχής ανάπτυξη συσχετισμών στη σκέψη μέσα από την ανακάλυψη. Όπως το σώμα είναι υγιές όταν γυμνάζεται έτσι και ο νους είναι υγιής όταν γυμνάζεται με την έρευνα της αλήθειας. Η πιο αποτελεσματική αθλοπαιδιά είναι η αυτογνωσία. Εκεί ανακαλύπτονται όλοι οι μηχανισμοί της αυθυποβολής, της αυταρέσκειας, της αυταπάτης και των ψευδαισθήσεων που προκύπτουν σαν αυτοάμυνα απέναντι στο βιολογικό φόβο του αγνώστου που σπεύδει στην άμεση ικανοποίηση, σε γρήγορες, βρώμικες (quick and dirty), βίαιες λύσεις.
Στα εσπευσμένα, βίαια, πρόχειρα πράγματα.
Στο fast food σαν διατροφή, στο delivery σαν service.
Θέλει ειλικρίνεια η αλήθεια. Την ενεργή συμμετοχή της προσωπικής ευθύνης στη διαφάνεια.
