Οι Μούσες αντιπροσωπεύουν
το πνεύμα της προσπάθειας,
η οποία προυποθέτει
την άσκηση της αυτοβελτίωσης.
Απ' αυτή την εσωτερική πορεία
μπορεί να σχηματιστεί
ένα νόημα για τη ζωή:
ότι ο άνθρωπος γεννήθηκε
για να μεταμορφώνεται
και να μετασχηματίζει
ό,τι τον περιβάλλει.
Αντίθετα,
το πνεύμα των Σειρήνων
καλεί σε ηδονική επανάπαυση:
λέει ότι ο άνθρωπος
γεννήθηκε για να διατηρεί
τον εαυτό του ως έχει
και ότι η υπέρτατη ηδονή είναι
τα πάντα γύρω του
να τον υπηρετούν
και να τον κολακεύουν.
Αυτή ήταν και είναι
η θανάσιμη γοητεία των Σειρήνων.
Όποιος τις ζυγώνει μένει στάσιμος
και στο τέλος πεθαίνει
μέσα στην εγωπαθή του αδράνεια.
Η κυρίαρχη τάση είναι
να απορροφώνται οι άνθρωποι
από μικροαπολαύσεις,
ώστε να ξεχνούν
την προοπτική του κυρίως έργου
που μπορούν να επιτελέσουν,
του έργου που θα τους έδινε
τη μεγαλύτερη απόλαυση:
να αποδείξουν ότι ένα μέρος
της ύπαρξής τους είναι άφθαρτο,
εάν το θελήσουν να είναι άφθαρτο.
Οι Μούσες
δίνουν αυτή την υπόσχεση,
την είχαν δώσει και στους
αρχαίους χρόνους αφού,
σύμφωνα με το μύθο,
επικράτησαν των Σειρήνων.
Σήμερα οι όροι
της αναμέτρησης είναι άλλοι,
ευνοούν τις Σειρήνες επειδή
το Στιγμιαίο τείνει
να επισκιάσει το Αιώνιο.
Δεν υπάρχει χειρότερο
- για ένα άτομο και για ένα λαό -
από το να ζει σύμφωνα με το
''μέρα μπαίνει, μέρα βγαίνει''.
Βασίλης Καραποστόλης
Παρά πολύ εύστοχη ή επιλογή των δύο ακραίων αρχετύπων και πολύ εύστοχο ποσό ξεκάθαρα διαφορετικό είναι το αποτέλεσμα. Είτε για ένα άτομο, είτε για ένα λαό. Μην ξεχνάμε ο λαός, όπως και ο κόσμος, είναι η συλλογική έκφραση του ανθρώπου. Το συλλογικό όμως και το ατομικό βρίσκονται σε μια διαρκή διαλεκτική σχέση. Το συλλογικό αρχικά εντυπώνεται στο ατομικό, το περιορίζει και το καθορίζει, από ένα αθώο, αφελές, αυθόρμητο και εν δυνάμει ενσυνείδητο θηλαστικό να γίνει συνετό μέλος μιας ομάδας με κοινωνικό χαρακτήρα. Που υπακούει σε νόμους και ασπάζεται δεδομένες αξίες και υιοθετεί ως αρχές τα ήθη και έθιμα της ομάδας της οποίας την ταυτότητα φέρει.
Είναι όμως σε θέση ο άνθρωπος, συνήθως δυστυχώς μόνο εφόσον αποτύχει κατά κάποιο τρόπο η ζωή του κατά αυτό το τρόπο, εκτός και εάν έχει την απίθανη τύχη να συναντήσει ανθρώπους που βγήκαν έξω και πέρα από τα όρια της ομάδας στην οποία έτυχε να γεννηθούν και να μεγαλώσουν, να βγει από τα περιοριστικά όρια ταύτισης με την ομάδα που μεγάλωσε και να μάθει να μαθαίνει.
Για να μάθει κανείς να μαθαίνει πρέπει να μάθει να αλλάζει αυτά που πιστεύει και αυτά που κάνει.
Μια δύναμη που εμψυχώνει τον άνθρωπο στη πορεία αλλαγής είναι η έμπνευση. Η έμπνευση συσχετίζονταν στην ελληνική αρχαιότητα με οντότητες που αρχετυπικά αποκαλούνται οι μούσες. Η έμπνευση όμως, που όποιος την έχει γνωρίζει ή γνωρίζει ξέρει πόσο γλυκιά είναι, σε ωθεί σε κάποια μορφή δράσης προς υλοποίηση των υποσχέσεων που δίνουν οι μούσες• εάν κάνεις αυτό και αυτό και αυτό, θα γίνει αυτό και συ θα νιώθεις την χαρά και την ικανοποίηση της δημιουργίας.
Για την δράση όμως ο άνθρωπος έρχεται σε τριβή με ένα κατεστημένο που φυσιολογικά δεν θέλει πρωτοβουλίες αλλά μόνο καθήκον και εκτέλεση. Γιαυτό η έμπνευση συσχετίζεται με τον αγώνα και ο αγώνας συσχετίζεται πάντα με την ελευθερία. Διότι για να προχωρήσουμε, από κάποιες προσκολήσεις, από κάποιες προκαταλήψεις, από κάποιες εξαρτήσεις θα πρέπει να απεγκλωβιστούμε. Αυτό είναι και αγώνας αλλά και ελευθερία.
Και μιας και φτάσαμε τόσο κοντά ας δούμε ένα ακόμα βασικό αρχέτυπο που κυβερνάει τον άνθρωπο και συσχετίζεται με το κομβικό σημείο, Μούσες ή Σειρήνες;
Αυτό είναι ο Θάνατος. Ο Θάνατος που τον έναν τον γεμίζει τρόμο και τον οδηγεί στη φυγή στις εφήμερες ηδονές και τον άλλο που τον άγγιξε πραγματικά του ξελαμπικάρει τον νου και τον οδηγεί σε μια γεμάτη ζωή.
Οπότε συνοψίζοντας ένα στη ζωή πάντα το δίλημμα:
Ελευθερία ή Θάνατος;
...
