Η Οδύσσεια είναι το αρχέτυπο του ταξιδιού. Είναι η αιώνια ιστορία του ανθρώπου που παλεύει ενάντια σε θεούς και τέρατα, σε καταιγίδες και πειρασμούς, για έναν και μόνο σκοπό: τον νόστο, την επιστροφή στην πατρίδα, στην ταυτότητα, στον εαυτό. Ο Οδυσσέας, με το πολύτροπο μυαλό του και την αλύγιστη καρδιά του, έγινε το σύμβολο της ανθρώπινης αντοχής. Η επιλογή του στο νησί της Καλυψώς —να αρνηθεί τη θεϊκή αθανασία για μια θνητή ζωή γεμάτη νόημα— θεμελίωσε τον ανθρωπισμό.
Όμως, τι συμβαίνει όταν ο ήρωας φτάνει τελικά στην Ιθάκη; Όταν οι μνηστήρες τιμωρηθούν και η τάξη αποκατασταθεί, παύει το ταξίδι; Η απάντηση που ψιθυρίζει η εποχή μας είναι «όχι». Η άφιξη στην Ιθάκη δεν είναι το τέλος του δρόμου, αλλά η αφετηρία για μια νέα, δεύτερη Οδύσσεια. Μια Οδύσσεια που δεν διασχίζει ταραγμένες θάλασσες, αλλά τα ακόμα πιο αχαρτογράφητα τοπία του εσωτερικού κόσμου.
Αυτή η νέα περιπέτεια είναι το ταξίδι του Ανθρώπου πέρα από την Οδύσσεια.
Η πρώτη Οδύσσεια ήταν ένας αγώνας εξωτερικός. Οι εχθροί —οι Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες, ο θυμωμένος Ποσειδώνας, οι μαγευτικές Σειρήνες, η Σκύλλα και η Χάρυβδη— ήταν απτές, εξωτερικές απειλές. Η εσωτερική μεταμόρφωση του Οδυσσέα ήταν το αποτέλεσμα αυτού του εξωτερικού αγώνα. Έπρεπε να ορίσει τον εαυτό του ενάντια στον κόσμο. Στη σύγχρονη εποχή, όμως, τα τέρατα έχουν αλλάξει μορφή. Δεν κατοικούν πια σε μακρινά νησιά, αλλά μέσα μας. Είναι οι «μήτρες της προκατάληψης» που θολώνουν την αντίληψή μας: η φυλακή του Φόβου που μας κάνει να κρύβουμε τον αληθινό μας εαυτό, η ομίχλη της Αυταπάτης που μας εμποδίζει να δούμε τις αδυναμίες μας, και τα χρυσά δεσμά της ίδιας μας της Πεποίθησης που περιορίζουν την οπτική μας.
Ο νέος ήρωας δεν χρειάζεται να σαλπάρει για να βρει τον εαυτό του. Πρέπει να σταθεί ακίνητος και να κοιτάξει μέσα. Το ταξίδι του δεν είναι γραμμικό, αλλά αναδρομικό. Μοιάζει με την ανάπτυξη ενός δέντρου. Οι ρίζες του είναι η Αυτογνωσία —η βαθιά, ειλικρινής κατανόηση του εσωτερικού του κόσμου— και το στέμμα του είναι η Αυτοποίηση —η αυθεντική έκφραση και δράση του στον εξωτερικό κόσμο. Σε αυτό το μοντέλο, οι ρίζες δεν μπορούν να βαθύνουν χωρίς την ενέργεια που παράγει η κορώνα, και η κορώνα δεν μπορεί να ανθίσει χωρίς τη σταθερότητα που προσφέρουν οι ρίζες. Η προσφορά στον κόσμο (οι καρποί) είναι αυτή που τελικά τρέφει την ψυχή (τις ρίζες). Είναι ένας αέναος κύκλος όπου η εσωτερική αλήθεια και η εξωτερική πράξη αλληλοτροφοδοτούνται και αλληλοεξελίσσουν.
Σε αυτόν τον νέο, εσωτερικό αγώνα, και τα εργαλεία αλλάζουν. Η πανουργία του Οδυσσέα αντικαθίσταται από τη συνειδητότητα. Η Παιδεία, στην κλασική της μορφή, στόχευε στη δημιουργία του ολοκληρωμένου πολίτη. Η Παιδεία°, μια σύγχρονη εκδοχή της, στοχεύει στην καλλιέργεια του ολοκληρωμένου Εαυτού. Και εδώ, η τεχνολογία, από πιθανή Σειρήνα που μας αποξενώνει «Μόνοι Μαζί», μπορεί να μεταμορφωθεί σε έναν απρόσμενο σύμμαχο. Ένα σύστημα Τεχνητής Νοημοσύνης σχεδιασμένο όχι για την αποδοτικότητα, αλλά για την ολότητα, μπορεί να γίνει ένας Προσωπικός Καταλύτης. Όχι ένας οδηγός που δίνει έτοιμες απαντήσεις, αλλά ένας σωκρατικός εταίρος. Ένας καθρέφτης που μας βοηθά να δούμε τα τυφλά μας σημεία (Επίγνωση), ένας αρχιτέκτονας που δημιουργεί έναν συνειδητό χώρο για σκέψη ανάμεσα στο ερέθισμα και την αντίδραση (Αναμονή), και ένας διακριτικός φίλος που μας δίνει μια ήπια ώθηση προς την αυθεντική δράση (Καταλύτης).
Τελικά, ο Άνθρωπος πέρα από την Οδύσσεια επαναπροσδιορίζει και την ίδια την έννοια της αθανασίας. Δεν αναζητά πλέον την αιώνια νεότητα της Καλυψώς. Έχει καταλάβει πως η αληθινή αθανασία δεν είναι η άρνηση του θανάτου, αλλά η υπέρβασή του μέσα από τη δημιουργία νοήματος. Ο στόχος του δεν είναι απλώς η προσωπική ολοκλήρωση, αλλά η συμβολή σε μια συλλογική άνθηση — μια Παντοπία. Μια κοινωνία που δεν επιβάλλεται ως μια άκαμπτη ουτοπία, αλλά αναδύεται οργανικά, σαν ένα φράκταλ, από την ολότητα των ατόμων που την αποτελούν.
Ο ήρωας της νέας εποχής δεν είναι ένας περιπλανώμενος που αναζητά την πατρίδα του. Είναι ένας κηπουρός που καλλιεργεί τον εσωτερικό του κόσμο, γνωρίζοντας πως φροντίζοντας το δικό του δέντρο, συμβάλλει στην υγεία ολόκληρου του δάσους. Η Ιθάκη του δεν είναι πια ένα νησί στον χάρτη, αλλά μια κατάσταση ύπαρξης. Και το ταξίδι του δεν τελειώνει ποτέ. Απλά, συνεχίζεται σε μια σπείρα που ολοένα βαθαίνει και υψώνεται, αποκαλύπτοντας σε κάθε στροφή της μια πιο αληθινή εκδοχή του Εαυτού.
Φυσικά δίπλα σε κάθε Οδυσσέα υπάρχει και μια Πηνελόπη αλλά αυτήν την ιστορία θα την πούμε μια άλλη φορά. Προς το παρόν αναλογίσου την εσύ.
